Специальные возможности
Эртага - Қурбон ҳайити. Бу сана мусулмонлар учун ўзгача байрам ҳисобланади. Чунки, бу кунлар такбири ташриқлар айтиш, қурбонликлар келтириш, ийд намозларини адо этиш ва ҳаж мавсуми билан ажралиб туради.
Афсуски, икки йилдан буён пандемия туфайли ҳаж ибодатини адо этиш имконияти бўлмаяпти. Ҳар бир иш Яратганнинг иродаси билан бўлади. Сабр қилиб, Аллоҳ таолодан бу касаллик бартараф бўлишини сўрасак иншоаллоҳ келгуси йилларда албатта муборак сафарларни адо этиш учун йўллар очилади.
Шунингдек, Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар кенгашининг шу йил 16 июлдаги фатвосига кўра, Қурбон ҳайити намозида катта жамоат бир жойда жамланишини инобатга олиб, пандемия янада авж олмаслиги, вабо оқибатларини юмшатиш мақсадида шу куни ийд намози адо этилмайди. Унинг ўрнига уйда Зуҳо намозини ўқиш тавсия этилди.
Қурбонликни ҳайит кунлари (уч кун давомида) қилса бўлади. Аммо, энг афзали биринчи ҳайит куни қилинмоғидир. Қурбонлик қилинадиган ҳайвонлар мол, қўтос, туя, қўй ва эчкилардан иборатдир. Бу ҳайвонларнинг эркаги ҳам, урғочиси ҳам, бичилгани ҳам, бичилмагани ҳам қурбонлик қилинса бўлади. Бошқа ҳайвонларни қурбонлик қилиб бўлмайди.
Жумладан, Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мусиннадан бошқани сўйманглар. Фақат сизга қийин бўлиб қолгандагина қўйнинг жазаъасини сўйсангиз бўлур», деганлари ривоят қилинган (Муслим, Абу Довуд ва Насаийлар ривояти).
Ҳадиси шарифдаги «мусинна» туядан бўлса, беш ёшли, қорамолдан бўлса, икки ёшли, қўй-эчкидан бўлса, бир ёшли бўлганидир.
«Жазаъа» Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳининг айтишларича, қўй-эчкининг олти ойлигидир.
Демак, имкони бор одам камида бир ёшли қўй ёки эчки қурбонлик қилиши керак. Агар камбағаллиги туфайли, қўли қисқалик қилиб, бир ёшли қўй ё эчкининг иложини топа олмаса, олти ойлик бўлса ҳам, кифоя қилади.
Туя ва қорамол қурбонлик қилинадиган бўлса, улардан ҳар бирига етти киши шерик бўлиши мумкин.
Баро розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Тўрт нарса қурбонликка жоиз эмас – ғилайлиги очиқ-ойдин ҳайвон, беморлиги очиқ-ойдин ҳайвон, чўлоқлиги очиқ-ойдин ҳайвон ва мияси чатоқ ҳайвон, дедилар».
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қулоғи кесик ва шохи синиқларни қурбонлик қилишдан қайтардилар».
Ҳанафий мазҳаби уламолари қурбонлик қилиш ҳур, балоғат ёшига етган, оқил, муқим (яъни мусофир кишига қурбонлик қилиш вожиб эмас) ва закот нисобига молик бўлган мусулмон шахсга вожиб бўлади, деганлар.
Қурбонлик гўшти аввало, қариндош-уруғ, қўни-қўшни, бева-бечоралар ва эҳтиёжманд оилаларга тарқатилса, мақсадга мувофиқ бўлади. Бу амалимиз, айниқса, бугунги пандемия шароитида хонадонга одамларни тўплаб, дастурхон ёзгандан кўра, энг мақбул ҳисобланади.
Аллоҳ барча мўмин мусулмонларнинг қурбонликларини қабул айласин!
Зайниддин Эшонқулов, вилоят бош имом-хатиби
______________
Afsuski, ikki yildan buyon pandemiya tufayli haj ibodatini ado etish imkoniyati bo‘lmayapti. Har bir ish Yaratganning irodasi bilan bo‘ladi. Sabr qilib, Alloh taolodan bu kasallik bartaraf bo‘lishini so‘rasak inshoalloh kelgusi yillarda albatta muborak safarlarni ado etish uchun yo‘llar ochiladi.
Shuningdek, O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashining shu yil 16 iyuldagi fatvosiga ko‘ra, Qurbon hayiti namozida katta jamoat bir joyda jamlanishini inobatga olib, pandemiya yanada avj olmasligi, vabo oqibatlarini yumshatish maqsadida shu kuni iyd namozi ado etilmaydi. Uning o‘rniga uyda Zuho namozini o‘qish tavsiya etildi.
Qurbonlikni hayit kunlari (uch kun davomida) qilsa bo‘ladi. Ammo, eng afzali birinchi hayit kuni qilinmog‘idir. Qurbonlik qilinadigan hayvonlar mol, qo‘tos, tuya, qo‘y va echkilardan iboratdir. Bu hayvonlarning erkagi ham, urg‘ochisi ham, bichilgani ham, bichilmagani ham qurbonlik qilinsa bo‘ladi. Boshqa hayvonlarni qurbonlik qilib bo‘lmaydi.
Jumladan, Jobir roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Musinnadan boshqani so‘ymanglar. Faqat sizga qiyin bo‘lib qolgandagina qo‘yning jaza’asini so‘ysangiz bo‘lur», deganlari rivoyat qilingan (Muslim, Abu Dovud va Nasaiylar rivoyati).
Hadisi sharifdagi «musinna» tuyadan bo‘lsa, besh yoshli, qoramoldan bo‘lsa, ikki yoshli, qo‘y-echkidan bo‘lsa, bir yoshli bo‘lganidir.
«Jaza’a» Abu Hanifa rahmatullohi alayhining aytishlaricha, qo‘y-echkining olti oyligidir.
Demak, imkoni bor odam kamida bir yoshli qo‘y yoki echki qurbonlik qilishi kerak. Agar kambag‘alligi tufayli, qo‘li qisqalik qilib, bir yoshli qo‘y yo echkining ilojini topa olmasa, olti oylik bo‘lsa ham, kifoya qiladi.
Tuya va qoramol qurbonlik qilinadigan bo‘lsa, ulardan har biriga yetti kishi sherik bo‘lishi mumkin.
Baro roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «To‘rt narsa qurbonlikka joiz emas – g‘ilayligi ochiq-oydin hayvon, bemorligi ochiq-oydin hayvon, cho‘loqligi ochiq-oydin hayvon va miyasi chatoq hayvon, dedilar».
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam qulog‘i kesik va shoxi siniqlarni qurbonlik qilishdan qaytardilar».
Hanafiy mazhabi ulamolari qurbonlik qilish hur, balog‘at yoshiga yetgan, oqil, muqim (ya’ni musofir kishiga qurbonlik qilish vojib emas) va zakot nisobiga molik bo‘lgan musulmon shaxsga vojib bo‘ladi, deganlar.
Qurbonlik go‘shti avvalo, qarindosh-urug‘, qo‘ni-qo‘shni, beva-bechoralar va ehtiyojmand oilalarga tarqatilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu amalimiz, ayniqsa, bugungi pandemiya sharoitida xonadonga odamlarni to‘plab, dasturxon yozgandan ko‘ra, eng maqbul hisoblanadi.
Alloh barcha mo‘min musulmonlarning qurbonliklarini qabul aylasin!
Zayniddin Eshonqulov, viloyat bosh imom-xatibi
